ภูมิปัญญาท้องถิ่น

ถ้าพูดถึง “เห็ดตับเต่า” หลายคนอาจจะไม่ค่อยคุ้นหูเท่าไหร่ แต่ถ้าเป็นคนในพื้นที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยเฉพาะชาวบ้านแถบตำบลวังพัฒนา อำเภอบางซ้าย แล้วล่ะก็ ต้องร้องอ๋อทันที เพราะเห็ดตับเต่าเป็นเห็ดป่าที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ และมีคุณค่าทางอาหารสูงมาก อีกทั้งยังเป็นแหล่งรายได้เสริมที่สำคัญของคนในชุมชน เห็ดตับเต่ามีลักษณะดอกกลม ผิวเรียบ สีน้ำตาลอมดำ เนื้อแน่น มีกลิ่นเฉพาะตัวที่หอมคล้ายเห็ดทรัฟเฟิล แถมยังนำไปประกอบอาหารได้หลากหลายเมนู ไม่ว่าจะเป็นต้มยำเห็ด ผัดเผ็ด หรือยำรสแซ่บ ๆ ชาวบ้านในตำบลวังพัฒนานำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ในการเพาะเห็ดตับเต่า โดยใช้วิธีที่เรียบง่ายแต่ได้ผลดี เช่น การนำเมล็ดพันธุ์เห็ดจากธรรมชาติมาขยายพันธุ์บนแปลงดินที่เตรียมไว้ และใช้วัสดุธรรมชาติที่หาได้ในพื้นที่ เช่น ฟางข้าว เศษไม้ ใบไม้แห้ง ช่วยรักษาความชื้นในดินและสร้างสภาพแวดล้อมให้เห็ดเจริญเติบโต นอกจากนี้ หน่วยงานราชการอย่างสำนักงานเกษตรจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ยังได้เข้ามาสนับสนุนองค์ความรู้และจัดฝึกอบรมให้กับเกษตรกรในพื้นที่ เพื่อส่งเสริมการเพาะเห็ดตับเต่าให้กลายเป็นอาชีพที่มั่นคงและยั่งยืนในระยะยาว...

เกลือ เป็นของใกล้ตัวที่ทุกบ้านต้องมี แต่รู้มั้ยว่าเบื้องหลังเกลือเม็ดขาว ๆ เหล่านี้ มีภูมิปัญญาท้องถิ่นเก่าแก่ที่สืบทอดกันมายาวนานหลายชั่วอายุคน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย เช่น สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และนครราชสีมา ที่ยังคงรักษา “การทำนาเกลือ” แบบดั้งเดิมไว้อย่างดี ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการผลิตเกลือนั้น ไม่ใช่แค่เรื่องของการนำดินใส่น้ำเค็มแล้วปล่อยแดดเผาให้ระเหย แต่ยังมีการเลือกพื้นที่ที่มีสภาพแวดล้อมเหมาะสม เช่น ดินเหนียวที่อุ้มน้ำดี น้ำทะเลที่มีความเค็มพอเหมาะ และลมแรงที่ช่วยเร่งการระเหยได้ดี เกลือที่ได้จะถูกเรียกว่า “เกลือทะเล” ซึ่งแบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น เกลือขาว ที่มักใช้ในครัวเรือน เกลือดำ หรือเกลือหยาบ สำหรับใช้เลี้ยงสัตว์หรืออุตสาหกรรม เกลือสินเธาว์ ที่พบในพื้นที่ภาคอีสาน เช่น สกลนคร หรือมหาสารคาม...

ถ้าพูดถึง “สาคู” หลายคนอาจนึกถึงเม็ดเล็กๆ สีขาวใสในขนมไทยอย่างบัวลอย หรือสาคูเปียกมะพร้าวอ่อน แต่รู้มั้ยว่า จริงๆ แล้ว “สาคู” มีเรื่องราวที่ลึกซึ้งกว่านั้นมาก เป็นพืชที่มีบทบาทสำคัญในวิถีชีวิตของชุมชนท้องถิ่น โดยเฉพาะภาคใต้ของประเทศไทย และยังถือเป็นหนึ่งใน “ภูมิปัญญาเกษตร” ที่สะท้อนให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกับธรรมชาติแบบยั่งยืนของคนไทยมาอย่างยาวนาน สาคูที่เราพูดถึงในที่นี้คือ “ต้นสาคู” หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Metroxylon sagu ซึ่งเป็นพืชที่ขึ้นตามพื้นที่ลุ่มน้ำชื้น โดยเฉพาะในจังหวัดนราธิวาส ยะลา ปัตตานี และสงขลา ลักษณะของต้นสาคูจะคล้ายต้นปาล์ม มีลำต้นสูงประมาณ 10 เมตร ภายในลำต้นอัดแน่นไปด้วยแป้งที่นำมาแปรรูปเป็นอาหารได้หลากหลายชนิด และยังเก็บได้นานโดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีเลย รู้หรือไม่?ต้นสาคู 1 ต้นสามารถให้แป้งได้ถึง 150-300...

เมื่อพูดถึง “สุพรรณบุรี” หลายคนอาจนึกถึงขนบธรรมเนียมประเพณีอันเก่าแก่ ดนตรีลูกทุ่ง หรือแม้แต่ของกินอร่อย ๆ แต่รู้ไหมว่า ที่นี่ก็มีภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตรที่น่าสนใจสุด ๆ อย่าง “การทำนาแห้ว” ซึ่งเป็นการเกษตรแบบผสมผสานที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถในการปรับตัวและใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างคุ้มค่า การทำนาแห้ว ไม่ได้แปลว่า “ปลูกแห้ว” แต่เป็นการทำนาข้าวแบบอาศัยน้ำฝนหรือปลูกโดยไม่ต้องใช้น้ำจากระบบชลประทาน ซึ่งเหมาะกับพื้นที่ที่มีฝนตกไม่สม่ำเสมอ เช่น ในบางส่วนของจังหวัดสุพรรณบุรี โดยเฉพาะในพื้นที่ตำบลหนองโพธิ์ อำเภอหนองหญ้าไซ ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งต้นแบบของการทำนาแห้วที่ประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืน จุดเด่นของการทำนาแห้ว ไม่พึ่งชลประทาน: ใช้น้ำฝนเป็นหลัก จึงช่วยลดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ และยังลดปัญหาการแย่งใช้น้ำในพื้นที่ ปลูกพืชผสมผสาน: นอกจากข้าวแล้ว ชาวนาในพื้นที่ยังปลูกพืชชนิดอื่นร่วมด้วย เช่น ถั่ว ฟักทอง ข้าวโพด เพื่อสร้างรายได้เสริม...