ถ้าเอ่ยถึง “เกาะพยาม” ในจังหวัดระนอง หลายคนอาจจะนึกถึงทะเลใสๆ หาดทรายขาวๆ และบรรยากาศชิลๆ ที่เหมาะกับการพักผ่อนแบบ Slow Life แต่รู้ไหมว่าบนเกาะนี้ ยังมีของดีซ่อนอยู่ในรูปแบบของ “กาหยู” หรือที่คนทั่วไปเรียกว่า “มะม่วงหิมพานต์” ซึ่งเป็นผลผลิตจากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาหลายรุ่น
กาหยูเกาะพยามไม่ได้เป็นแค่ผลไม้ที่ปลูกกันทั่วไป แต่มันคือหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวบ้านบนเกาะที่ใช้พื้นที่อย่างรู้คุณค่า มีการเลือกพันธุ์กาหยูที่เหมาะสมกับดินและสภาพอากาศของเกาะ ซึ่งเป็นดินทรายและมีความเค็มจากทะเลผสมอยู่ การปลูกกาหยูที่นี่จึงไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยทั้งความรู้พื้นถิ่นและประสบการณ์ตรงจากคนที่ใช้ชีวิตกับธรรมชาติ
ชาวบ้านเกาะพยามใช้กาหยูทั้งผล ไม่ว่าจะเป็นเมล็ดที่นำมาคั่วกินเล่น หรือแปรรูปเป็นของฝากอย่างเม็ดมะม่วงหิมพานต์อบเนย อบเกลือ หรือแม้กระทั่งเปลือกเมล็ดที่เผาเอาน้ำมันไว้ใช้ประโยชน์ในครัวเรือน เช่น ไล่แมลงหรือใช้เป็นเชื้อเพลิง นี่แหละคือสิ่งที่เรียกว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างแท้จริง
นอกจากเรื่องการแปรรูป กาหยูยังกลายเป็นสัญลักษณ์ของการรวมกลุ่มและความร่วมมือของคนในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มแปรรูปเม็ดกาหยูของแม่บ้าน กลุ่มวิสาหกิจชุมชน หรือการเปิดบ้านให้เป็นแหล่งเรียนรู้ให้นักท่องเที่ยวและเยาวชนเข้ามาศึกษา เสริมรายได้ให้กับครอบครัวและยกระดับคุณภาพชีวิตของคนบนเกาะอย่างยั่งยืน
เกาะพยามจึงไม่ได้มีดีแค่ทะเล แต่ยังมีเรื่องราวของภูมิปัญญาที่หยั่งรากอยู่กับผืนดิน การทำเกษตรแบบพึ่งพาธรรมชาติ และการใช้ชีวิตอย่างสมดุล หากใครมีโอกาสได้มาเยือน อย่าลืมแวะชิมเม็ดกาหยูอบใหม่ๆ หรือหาซื้อของฝากจากชาวบ้านที่ตั้งใจทำด้วยมือและหัวใจจริงๆ
กาหยูเกาะพยามจึงไม่ใช่แค่ “ของกิน” แต่เป็น “ของดี” ที่สะท้อนความรู้ รากเหง้า และการอนุรักษ์วัฒนธรรมในรูปแบบของการเกษตรที่ยังมีชีวิตอยู่
